Senin, 01 April 2013

PERSAMAAN DAN PERBEDAAN BAHASA JAWA DAN SUNDA


NO.
BAHASA INDONESIA
BAHASA SUNDA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
134.
135.
136.
137.
138.
139.
140.
141.
142.
143
144.
145.
146.
147.
148.
149.
150.
151.
152.
153.
154.
155.
156.
157.
158.
159.
160.
161.
162.
163.
164.
165.
166.
167.
168.
169.
170.
171.
172.
173.
174.
175.
176.
177.
178.
179.
180.
181.
182.
183.
184.
185.
186.
187.
188.
189.
190.
191.
192.
193.
194.
195.
196.
197.
198.
199.
200.
201.
202.
203.
204.
205.
206.
207.
208.
209.
210.
211.
212.
213.
214.
215.
216.
217.
218.
agung/ besar
abu – abu
ajaib
akbar
angker
ampuh
antik/ unik
arti
asing
asli
awet
ayu/ cantik
asin
asam
angkuh
bijaksana
bangga
bekas
belakang
berdarah
biru
bodong
botak
bersih
bau
bosan
bisa
baik
bohong
baru
boros
bodoh
berat
basah/ lembab
banyak
bundar
berani
buta
bisu
bening/ putih
bocor
cinta
cepat
capai/ letih/ lelah
cacat
senang/ ceria/ gembira/ bahagia
curang
pintar/ cerdas/ pandai
ciut/ kecil
cerai
cair
cemburu
dendam
dekat/ erat
dalam
deras
dangkal
dingin
empuk/ lunak
enak/ lezat
enteng/ ringan
egois
gundul
gemuk
gelap
gerah
gatal
gagah/ ganteng/ tampan
gaib
galak
gampang/ mudah
giat/ rajin
gugup
gila
hebat
hambar/ getir
hangat
hijau
hitam
hormat
harum/ wangi
hidup
indah
jujur
jauh
jahat
jelas
jinak
jelek
jaya/ kaya
kikir/ pelit
kasar
keras/ kaku
kurus/ langsing
kering/ tandus
kurang
kotor
kosong
kotak
kecewa
kejam
kental
kuat
kuning
kuno
kiri
lembut/ halus
liar
hemat
luas/ lebar
lambat
lentur/ melar
licin
lama
luwes
lonjong
lapar
lengkap
lupa
lemas
lebat
lebih
lengket/ rapat/ lekat
lekuk
malas
marah
manis
manja
muda
mati
manjur
mantap
miskin
mahal
malu
mewah
merah
murah
mirip
mual
nakal
oranye
pelit
pendiam
pedas
panjang
pendek/ rendah
pedih
parah
putus
pilu
panas
pisah
palsu
pelan
penuh
perlu
pucat
pribadi/ sendiri
patuh
pusing
rusak
runcing/ tajam
rapi
racun
ramah
rapuh
rata
renyah
ramai
ruwet
ragu
sedih
sakit
sadis
sehat/ sembuh
sempit
semangat
surut
sedikit
sombong
sulit/ sukar
segitiga
sadar
sejuk
sebal
seluruh
sengsara
sepi
sia-sia
serakah
setia
sibuk
sopan
subur
suci
tumpul
tulus
tipis
tebal
tua
terang
takut
tuli
teliti
telanjang
tetap
teduh
tahu
unggul
usil
utama
wajib
waspada
yakin
adil
Akrab
rimbun
ageung
bulao
ajaib
akbar
angkeh
mujarab
unik
artina
asing
asli
awet
geulis
pangset
haseum
angkuh
bijaksana
bangga
urut
tukang
getihan
bulaok
badul
bolenang
bersekah
bau
bosen
bisa
sae
bohong
anyar
hamur
belegug
beurat
baseuh
seu’ur
buneur
wani
lolong
pego
bodas
molongo
bogoh
buru
capek
tampa daksa
seneng
bohong
pinter
leutik
serahkeun
cair
cemburu
dendam
deukeut/ caket
jero/ lebet
deres
de’et
tiris
hipu
raos
hampang
kumaki
dugul
luntuh
poek
hareudang
ateul
kasep
jurig
galak
babari
rajin
gugup
gelo
hebat
peuheur
haneut
hejo
hideung
hormat
seungit
hirup
indah
jujur
jauh
jahat
jelas
beutah
goreng patut
beunghar
ceudit
kasar
heuras
beugang
garing
kurang
kotor
kosong
kotak
haneueul
teugel
kuleud
kuat
koneng
baheula
kenca
alus
liar
hemat
leuga
telat
merean
leueur
lami
pantes
lonyong
peurih beutung
kumplit
poho
leuleus
lebat
leuwih
rapeut
melengkung
hoream
ngambek
amis
ogoan
ngora
paeh
manjur
mantap
miskin
mahal
era
mewah
beurem
murah
mirip
seubeul
baong
gedang asak
ceudit
jempe
lada
panjang
penek
peurih
parah
pegat
bingung
panas
pisah
palsu
alon
pinuh
perlu
pucet
sorangan
patuh
pusing
rusak
seukeut
rapih
racun
ramah
bobo
rata
keriuk
rame
ruwet
ragu
sedih
geuring
sadis
cageur
heurin
semangat
saat
saeutik
sombong
hese
segitilu
sadar
ngahaliwir
sebel
kabeh
sengsara
tiiseun
sia-sia
sarakah
setia
sibuk
sopan
subur
suci
mintul
tulus
ipis
kaneul
kolot
caang
sieun
torek
teliti
buligir
angeur
iyuh
nyaho
unggul
usil
mimiti
wajib
waspada
yakin
adil
Akrab
reuwas

Sumber: wawancara kaliyan Bapak Atang, saking Cileunyi

















NAMA-NAMA TUMBUHAN


NO.
BAHASA INDONESIA
BAHASA SUNDA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
pohon pisang
tanaman ubi
ketela
pohon kelapa muda
bambu
pohon pepaya
pohon Jati
pohon beringin
pohon kedondong
pohon mangga
mentimun
padi
tebu
rumput
pohon kunyit
pohon serai
kubis
Seledri
daun bawang
pohon tales
bunga bangkai
sirih
mengkudu
pohon kemiri
pohon sirsak
jamur
tanaman kencur
tanaman lada
lengkuas
markisa
semangka
pohon duren
jambu biji
jagung
tanaman ketumbar
kacang tanah
tanaman bawang putih
tanaman bawang merah
pohon mlinjo
pohon petai
tanaman cabai merah
tanaman cabai rawit
pohon belimbing
pohon manggis
pohon kuweni
Selada
kapri
cau
kui
sampeu
dawgan
awi
gedang
pangan
ceringin
kadondong
buah
bonteng
pare
hiwu
yukut
koneng
sereh
ekol
saledri
bawang daun
taleus
bunga bangke
suareh
cangkudu
mucang
nangka walana
supa
cipur
pedes
laja
kanyal
samangka
kadu
jambu batu
jagong
katuncar
suuk
bodas
bereum
tangkil
peteui
cabe bereum
cengek
balimbing
manggu
kaweni
saladah
roay

Sumber: Wawancara kaliyan Bapak Indro Dwi Gunawan















ANALISIS KEMIRIPAN BASA INDONESIA LAN BASA SUNDA

A.     Tembung-tembung ingkang wonten kemiripan saking fonemipun
No
Indonesia
Sunda
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
pohon jagung
pohon petai
pohon belimbing
pohon kuweni
tanaman selada
pohon kedondong
tanaman seledri
pohon talas
pohon mengkudu
agung
asam
berat
basah
dekat
deras
gatal
rapi
sebal
ramai
tipis
unggul
penuh
kuning
pohon ketumbar
lonjong
bosan
gila
empuk
lekuk
senang
pintar
capai
gundul
hangat
hijau
keras
kering
lama
rapat
manis
pendek
pucat
segitiga
serakah
daun bawang
bunga bangkai
sirih
manggis
pelan
semangka
jagong
peteui
balimbing
kaweni
saladah
kadondong
saledri
taleus
cangkudu
ageung
haseum
beurat
baseuh
deukeut
deres
ateul
rapih
sebel
rame
ipis
ungul
pinuh
koneng
katuncar
lonyong
bosen
gelo
hipu
melengkung
seneng
pinter
capek
dugul
haneut
hejo
heuras
garing
lami
rapeut
amis
penek
pucet
segitilu
sarakah
bawang daun
bunga bangke
suareh
manggu
alon
semangka

Keterangan:
1.   Perubahan, penghilangan, penambahan lan fonem (vokal lan konsonan)
            1) Bahasa Indonesia = petai
                Bahasa Sunda = peteui
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan diftong /eu/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa
      Basa Sunda = peteui
      Basa Jawa = pete
      Perubahan fonem vokal diftong /eu/ kaliyan fonem vokal /e/
            2) Basa Indonesia = talas
                 Basa Sunda = taleus
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan diftong /eu/
§  Boten wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, amergi basa Jawanipun taleus, inggih punika kimpul.
            3) Basa Indonesia = asam
                Basa Sunda = haseum
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan diftong /eu/ lan penambahan konsonan glotal /h/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa
      Basa Jawa = asem
      Basa Sunda = haseum
      Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan diftong /eu/
4) Basa Indonesia = basah
    Basa Sunda = baseuh
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan diftong /eu/
§  Boten wonten kemiripan kaliyan kata sifat saking basa Jawa nanging mirip kaliyan kata kerja basa Jawa (hukum b – w)
Basa Jawa (kata sifat) = teles
Basa Jawa (kata kerja) = wisuh
Basa Sunda = baseuh
5) Basa Indonesia = dekat
    Basa Sunda = deukeut
§  Perubahan fonem vokal /e/ lan /a/ kaliyan diftong /eu/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = deukeut
      Basa Jawa = caket
Perubahan diftong /eu/ kaliyan fonem vokal /a/ lan /e/, sarta perubahan konsonan dental /d/ kaliyan konsonan /c/.
            6) Basa Indonesia = rapat
                Basa Sunda = rapeut
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan diftong /eu/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = rapeut
      Basa Jawa = rapet
      Perubahan diftong /eu/ kaliyan fonem vokal palatal /e/.

7) Basa Indonesia = deras
    Basa Sunda = deres
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan fonem vokal /e/
§  Wonten kamiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = deres
      Basa Jawa = deres
      Kemiripan saking fonem, wanda (de – res) (KV), lan maknanipun, boten owah sedayanipun.
8) Basa Indonesia = gatal
    Basa Sunda = ateul
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan diftong /eu/ lan pelepasan konsonan velar /g/ ing wiwitaning tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = ateul
      Basa Jawa = gatel
Kemiripanipun penambahan fonem konsonan velar /g/ ing wiwitaning tembung basa Jawa lan perubahan fonem fokal /e/ kaliyan diftong /eu/ ing basa Sunda.
9) Basa Indonesia = sebal
    Basa Sunda = sebel
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan fonem vokal /e/.
         10) Basa Indonesia = senang
               Basa Jawa = seneng
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan fonem vokal /e/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = seneng
      Basa Jawa = seneng
Kemiripan saking fonem, wanda (se – neng)/ (KV), lan maknanipun amergi boten ngalami ewah-ewahan.
         11) Basa Indonesia = pintar
                Basa Jawa = pinter
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan fonem vokal /e/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = pinter
      Basa Jawa = pinter
Kemiripan saking fonem, wanda (pin – ter)/ (KVK), lan maknanipun amergi boten ewah sedayanipun.
         12) Basa Indonesia = pucat
               Basa Sunda = pucet
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan fonem vokal /e/.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
         Basa Sunda = pucet
         Basa Jawa = pucet
         Kemiripan saking fonem, wanda (pu – cet)/ (KV), lan maknanipun amergi boten owah sedayanipun.
         13)  Basa Indonesia = bosan
    Basa Sunda = bosen
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan fonem vokal /e/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = bosen
Basa Jawa = bosen
Kemiripan saking fonem, wanda (bo – sen)/ (KV), lan maknanipun amergi boten owah sedayanipun. Sanadjan, ing basa Jawa wonten tembung sanes ingkang maknanipun sami kaliyan tembung bosen inggih punika njuwarehi. Nanging punika namung ragam basa krama lan ngoko kemawon.
         14) Basa Indonesia = lama
                Basa Sunda = lami
§  Perubahan fonem vokal /a/ kaliyan fonem vokal /i/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = lami
Basa Jawa = lami
Kemiripan saking fonem, wanda (la – mi)/ (KV), lan maknanipun amergi boten ngalami ewah-ewahan.
         15) Basa Indonesia = gila
               Basa Jawa = gelo
§  Perubahan fonem vokal /i/ kaliyan fonem vokal /e/ lan perubahan fonem vokal /a/ kaliyan fonem vokal /o/ ing pungkasaning tembung.
§  Boten wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, amergi basa Jawanipun gila inggih punika edan.
         16) Basa Indonesia = belimbing
               Basa Sunda = balimbing
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan fonem vokal /a/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = balimbing
      Basa Jawa = blimbing
Kemiripan uninipun, wonten pelesapan fonem vokal /a/ ing tengahing tembung.
          17) Basa Indonesia = selada
                Basa Sunda = saladah
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan /a/ lan penambahan konsonan glotal /h/ ing pungkasaning tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = saladah
      Basa Jawa = slada
      Kemiripanipun saking penghilangan fonem vokal /a/ lan fonem konsonan glotal /h/ ing pungkasaning tembung, nanging uninipun kados mirip.
         18) Basa Indonesia = kedondong
                Basa Sunda = kadondong
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan fonem vokal /a/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika
      Basa Sunda = kadondong
      Basa Jawa = dondong
Kemiripan amargi namung penghilangan unsur ing wiwitaning tembung inggih punika [ka-] saengga namung dondong kemawon nanging uninipun kados sami.
         19) Basa Indonesia = seledri
                Basa Sunda = saledri
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan fonem vokal /a/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
         Basa Sunda = saledri
         Basa Jawa = sledri
         Kemiripan saking uninipun, wonten penghilangan fonem vokal /a/ ing tengahing tembung.
20) Basa Indonesia = mengkudu
       Basa Sunda = cangkudu
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan fonem vokal /a/ lan perubahan fonem nasal /m/ ing wiwitaning tembung kaliyan fonem konsonan /c/.
         21) Basa Indonesia = serakah
                Basa Sunda = sarakah
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan fonem vokal /a/ ing tengahing tembung,
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = sarakah
      Basa Jawa = srakah
      Kemiripan saking uninipun, wonten penghilangan fonem vokal /a/ ing tengahing tembung.
22) Basa Indonesia = berat
      Basa Sunda = beurat
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan diftong /eu/ ing tengahing tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = beurat
Basa Jawa = abot
Penambaha fonem vokal /a/ ing wiwitaning tembung lan penghilangan fonem konsonan /r/ velar ing tengah, dados abeuat. Pungkasan gabungan diftong /eu/ lan /a/ dados /o/ dados abot.
         23) Basa Indonesia = empuk
               Basa Sunda = hipu
§  Perubahan unsur /em-/ kaliyan unsur /hi-/ ing wiwitaning tembung lan penghilangan konsonan /k/ velar ing pungkasaning tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = hipu
      Basa Jawa = empuk
      Kemiripan saking uninipun, perubahan unsur /hi-/ ing wiwitan basa Sunda kaliyan unsur /em-/ ing basa Jawa lan penambahan konsonan /k/ ing pungkasaning tembung (proses kosok wangsulanipun antawisipun basa Sunda lan basa Indonesia)
24) Basa Indonesia = keras
      Basa Sunda = heuras
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan diftong /eu/ lan perubahan fonem konsonan /k/ velar kaliyan konsonan /h/ glotal.
         25) Basa Indonesia = kering
                Basa Sunda = garing
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan /a/ ing tengahing tembung lan perubahan fonem konsonan /k/ kaliyan konsonan /g/ ing wiwitaning tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = garing
      Basa Jawa = garing
Kemiripan saking fonemipun, wanda (ga – ring)/ (KV), makna, lan uninipun amergi boten ngalami ewah-ewahan
         26) Basa Indonesia = agung
               Basa Sunda = ageung
§  Perubahan fonem vokal /u/ kaliyan diftong /eu/ ing tengahing tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = ageung
      Basa Jawa = agung
      Basa Indonesia = agung
      Kemiripan saking uninipun, wonten perubahan diftong /eu/ ing basa Sunda kaliyan fonem vokal /u/ ing tengahing tembung basa Jawa. Lan Basa Indonesia ugi sami tembungipun kaliyan basa Jawa.
         27) Basa Indonesia = kuning
               Basa Sunda = koneng
§  Perubahan fonem vokal /u/ kaliyan fonem vokal /o/ lan vokal /i/ kaliyan /e/ ing tengahing tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = koneng
Basa Jawa = kuning
Basa Indonesia = kuning
Kemiripan kaliyan basa Jawa lan Indonesia saking uninipun lan wandanipun (ko – neng)/ (ku – ning)/ (KV), wonten perubahan vokal /o/ lan /e/ kaliyan vokal /u/, /i/ ing tengah
         28) Basa Indonesia = Kuweni
               Basa Sunda = kaweni
§  Perubahan fonem vokal /u/ kaliyan fonem vokal /a/ ing tengahing tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = kaweni
Basa Jawa = kweni
Kemiripan saking uninipun, amergi wonten pelesapan fonem vokal /a/ saengga dados kweni, lan maknanipun sami, inggih punika pelem kweni.
         29) Basa Indonesia = Jagung
               Basa Sunda = jagong
§  Perubahan fonem vokal /u/ kaliyan vokal /o/ ing tengahing tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = Jagong
      Basa Jawa = jagung
      Kemiripan saking uninipun lan maknanipun, wonten perubahan fonem vokal /o/ ing basa Sunda kaliyan vokal /u/ ing basa Jawa. Ing Basa Jawa uga sami seratan, uninipun, wanda, lan maknanipun kaliyan basa Indonesia.
         30) Basa Indonesia = hijau
               Basa Sunda = hejo
§  Perubahan fonem vokal /i/ basa indonesia kaliyan fonem /e/ basa Sunda lan perubahan diftong /au/ kaliyan fonem vokal /o/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = hejo
      Basa Jawa = ijo
      Kemiripan saking uninipun, wonten perubahan fonem /e/ basa Sunda kaliyan fonem vokal /i/ basa Jawa lan pelesapan fonen konsonan /h/ glotal.


31) Basa Indonesia = sirih
      Basa Sunda = suareh
§  Perubahan fonem vokal /i/ basa Indonesia kaliyan diftong /ua/ ing basa Sunda lan perubahan vokal /i/ kaliyan vokal /e/
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = suareh
Basa Jawa = suruh
Kemiripan saking uninipun, wonten perubahan diftong /ua/ kaliyan vokal /u/ lan vokal /e/ kaliyan /u/ ing tengahing tembung.
         32) Basa Indonesia = manggis
               Basa Sunda = manggu
§  Penghilangan unsur /-is/ basa Indonesia kaliyan fonem vokal /u/ basa Sunda ing pungkasaning tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = manggu
      Basa Jawa = manggis
Kemiripan saking fonemipun, basa Jawa mirip kaliyan basa Indonesia.  Vokal /u/ basa Sunda diubah kaliyan unsur /is/ basa Jawa ing pungkasaning tembung
         33) Basa Indonesia = manis
               Basa Sunda = amis
§  Pelepasan fonem nasal /m/ lan pertukaran fonem nasal /n/ kaliyan nasal /m/ ing tengahing tembung.
         34) Basa Indonesia = capai
               Basa Sunda = capek
§  Perubahan diftong /ai/ ing basa Indonesia kaliyan vokal /e/ lan penambahan konsonan /k/ velar ing pungkasaning tembung basa Sunda.
         35) Basa Indonesia = ramai
               Basa Sunda = rame
§  Perubahan diftong /ai/ ing basa Indonesia kaliyan fonem vokal /e/ ing pungkasaning tembung basa Sunda
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = rame
      Basa Jawa = rame
Kemiripan saking fonem, makna lan wandanipun (ra – me)/ (KV), amergi boten ewah sedayanipun.
         36) Basa Indonesia = bunga bangkai
               Basa Sunda = bunga bangke
§  Perubahan diftong /ai/ kaliyan fonem vokal /e/ ing pungkasaning tembung.
         37) Basa Indonesia = pendek
               Basa Sunda = penek
§  Penghilangan konsonan /d/ dental ing tengahing tembung.
         38) Basa Indonesia = tipis
               Basa Sunda = ipis
§  Penghilangan konsonan /t/ dental ing wiwitanipun tembung
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = ipis
      Basa Jawa = tipis
      Basa Indonesia = tipis
      Kemiripan saking uninipun, penambahan konsonan /t/ dental ing wiwitanipun tembung basa Jawa. Basa jawa ugi mirip kaliyan basa Indonesia, saking fonemipun, wanda (ti – pis)/ (KV) lan maknanipun.
         39) Basa Indonesia = rapi
               Basa Sunda = rapih
§  Penambahan konsonan /h/ glotal ing pungkasaning tembung basa Sunda.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = rapih
      Basa Jawa = rapi
      Kemiripan saking uninipun, penghilangan konsonan /h/ glotal ing pungkasaning tembung basa Jawa, basa Jawa mirip kaliyan basa Indonesia saking fonemipun, wandanipun lan maknanipun.
         40) Basa Indonesia = lonjong
               Basa Sunda = lonyong
§  Perubahan fonem konsonan /j/ palatal kaliyan fonem konsonan /y/ palatal ing tengahing tembung.
         41) Basa Indonesia = lekuk
               Basa Sunda = melengkung
§  Penambahan imbuhan /me-/ ing wiwitanipun tembung lan nasal /ng/ ing tengah (melengkuk) sarta penambahan unsur /-ung/ ing pungkasaning tembung dados melengkung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
      Basa Sunda = melengkung
      Basa Jawa = melengkung
      Kemiripan saking unin fonemipun, wanda (me – leng – kung)/ (KV) lan maknanipun.
            42) Basa Indonesia = hangat
                  Basa Sunda = haneut
§  Perubahan nasal velar /ng/ kaliyan nasal dental /n/ lan perubahan fonem vokal /a/ kaliyan diftong /eu/ ing tengahing tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = haneut
Basa Jawa = anget
Kemiripan saking uninipun, penghilangan konsonan glotal /h/ ing wiwitaning tembung lan perubahan nasal /n/ dental kaliyan nasal /ng/ velar sarta diftong /eu/ kaliyan vokal /e/ ing tengahing tembung.
            43) Basa Indonesia = gundul
                  Basa Sunda = dugul
§  Perubahan konsonan /g/ velar kaliyan konsonan /d/ dental lan penghilangan nasal /n/ ing tengahing tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = dugul
Basa Jawa = gundhul
Kemiripan saking uninipun, wonten perubahan konsonan /d/ dental lan /d/ palatal kaliyan /g/ lan penambahan konsonan /n/ ing tengah.
            44) Basa Indonesia = segitiga
                  Basa Sunda = segitilu
§  Perubahan konsonal /g/ velar kaliyan konsonan /l/ dental lan fonem vokal /a/ kaliyan vokal /u/ ing pungkasaning tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = segitilu
Basa Jawa = segitiga
Kemiripan saking wanda (se – gi – ti – ga)/ (KV), makna, lan  uninipun, basa Jawa mirip kaliyan basa Indonesia nanging uninipun nalika diucapaken vokal /a/ dados /a/, menawi kemiripan kaliyan basa Jawa, konsonan /l/ diubah kaliyan konsonan /g/ lan vokal /u/ diubah kaliyan vokal /a/.
            45) Basa Indonesia = arti
                  Basa Sunda = artina
§  Penambahan unsur /-na/ ing pungkasaning tembung.
            46) Basa Indonesia = daun bawang
                  Basa Sunda = bawang daun
§  Pertukaran tembung, dipunwalik tembungipun.
            47) Basa Indonesia = unggul
                  Basa Sunda = ungul
§  Penghilangan konsonan /g/ velar ing tengahing tembung
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = ungul
Basa Jawa = unggul
Kemiripan saking uninipun, wonten penambahan konsonan /g/ velar ing basa Jawa lan basa Jawa mirip kaliyan basa Indonesia saking fonemipun, sarta maknanipun.
            48) Basa Indonesia = penuh
                  Basa Sunda = pinuh
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan vocal /i/ ing tengahing tembung.
            49) Basa Indonesia = pelan
                  Basa Sunda = alon
§  Perubahan unsur /pe-/ kaliyan vokal /a/ ing wiwitaning tembung lan perubahan vokal /a/ kaliyan vokal /o/ ing tengahing tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = alon
Basa Jawa = alon
Kemiripan saking uninipun, fonem, wanda (a – lon)/ (V) lan maknanipun, amergi boten ewah sedayanipun.
            50) Basa Indonesia = semangka
                  Basa Sunda = samangka
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan vokal /a/ ing tengahing tembung.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = samangka
Basa Jawa = semangka
Kemiripan saking uninipun, perubahan vokal /a/ kaliyan /e/ ing basa Jawa lan uninipun /a/ basa Jawa diwaos /a/. sejatosipun saking panyeratanipun, basa Jawa sami kaliyan basa Indonesia.
2.   Andhedhasar hukum bunyi b – w
No
Indonesia
Sunda
1.
2.
3.
4.
5.
bambu
tebu
berani
lebih
rimbun
awi
hiwu
wani
leuwih
reuwas
Keterangan:
      1) Basa Indonesia = bambu
           Basa Sunda = awi
            Penghilangan konsonan /b/ lan nasal /m/, saengga dados abu. Saking tembung abu, fonem vokal /u/ digantos kaliyan vokal /i/ lan konsonan /b/ andhedhasar hukum bunyi b – w dados konsonan /w/, mila tembungipun awi.
      2) Basa Indonesia = tebu
          Basa Sunda = hiwu
            Perupahan fonem konsonan /t/ kaliyan /h/ ing wiwitaning tembung lan perubahan vokal /e/ kaliyan vokal /i/. Andhedhasar hukum bunyi b – w, aksara konsonan /b/ dados /w/, saengga tembungipun hiwu.
      3) Basa Indonesia = berani
           Basa Sunda = wani
§  Pelesapan sisipan er- saengga dados bani. Andhedhasar hukum bunyi b – w, konsonan /b/ digantos kaliyan konsonan /w/ ing tembung bani, dados tembungipun wani.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = wani
Basa Jawa = wani
Kemiripan saking fonemipun, wanda (wa – ni)/ (KV) lan maknanipun, amergi boten ewah sedayanipun.
      4) Basa Indonesia = lebih
           Basa Sunda = leuwih
§  Perubahan fonem vokal /e/ kaliyan diftong /eu/, saengga dados leubih. Andhedhasar hukum bunyi b – w, konsonan /b/ ing tembung leubih digantos kaliyan konsonan /w/, saengga dados leuwih.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = leuwih
Basa Jawa = luwih
Kemiripan saking uninipun, wonten perubahan diftong /eu/ kaliyan vokal /u/ ing tengahing tembung basa Jawa.
      5) Basa Indonesia = rimbun
           Basa Sunda = reuwas
            Andhedhasar hukum bunyi b – w, konsonan /b/ digantos kaliyan /w/ saengga dados rimwun. Saking tembung rimwun, penghilangan nasal /m/ lan perubahan unsur /un/ ing pungkasaning tembung kaliyan /as/ sarta perubahan vokal /i/ kaliyan diftong /eu/, mila dados tembung reuwas.
3.   Andhedhasar hukum bunyi r – g – h
No
Indonesia
Sunda
1.
Angker
angkeh
Keterangan:
      Basa Indonesia = angker
      Basa Sunda = angkeh
      Andhedhasar hukum bunyi r – g – h, perubahan fonem konsonan /r/ kaliyan konsonan /h/ ing pungkasaning tembung, saengga tembung angker dados angkeh.

4.   Berdarkan hukum bunyi r – d – l
No
Indonesia
Sunda
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Biru
melar
pelit
hidup
padi
pedih
Bulaok
Merean
Ceudit
Hirup
Pare
peurih
Keterangan:
      1) Basa Indonesia = biru
          Basa Sunda = bulaok
          Andhedhasar hukum bunyi r – d – l, konsonan /r/ digantos /l/ saengga dados bilu. Saking tembung bilu, perubahan vokal /i/ kaliyan /u/ lan vokal /u/ kaliyan diftong /ao/ sarta penambahan konsonan /k/ ing pungkasaning tembung, saengga tembungipun dados bulaok.
      2) Basa Indonesia = melar
          Basa Sunda = merean
         Andhedhasar hukum bunyi r – d – l, konsonan /l/ digantos konsonan /r/ dados merar. Saking tembung merar wonten penambahan vokal /a/ ing tengahing tembung (merear) lan perubahan konsonan /r/ kaliyan nasal /n/ ing pungkasaning tembung, saengga dados merean.
      3) Basa Indonesia = pelit
           Basa Sunda = ceudit
§  Andhedhasar hukum bunyi r – d – l, konsonan /l/ digantos kaliyan konsonan /d/ dados pedit. Saking tembung pedit, konsonan /p/ ing wiwitaning tembung digantos konsonan /c/ dados cedit. Lan vokal /e/ digantos kaliyan diftong /eu/ dados ceudit.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = ceudit
Basa Jawa = medhit
Perubahan konsonan /c/ kaliyan nasal /m/ lan perubahan diftong /eu/ kaliyan vokal /e/ sarta perubahan /d/ dental kaliyan /dh/ interdental.
      4) Basa Indonesia = hidup
           Basa Sunda = hirup
§  Andhedhasar hukum bunyi r – d – l, konsonan /d/ ing tengahing tembung dipungantos kaliyan konsonan /r/, saengga tembungipun hirup.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = hirup
Basa Jawa = urip
Kemiripan saking uninipun, penghilangan konsonan /h/ glotal dados irup, lajeng pertukaran fonem konsonan /i/ kaliyan konsonan /u/ lan sawalikipun, saengga tembungipun dados urip ing basa Jawa.
      5) Basa Indonesia = padi
          Basa Sunda = pare
§  Andhedhasar hukum bunyi r – d – l, fonem konsonan /d/ dipungantos kaliyan konsonan /r/ saengga dados pari. Lajeng saking tembung pari, vokal /i/ dipungantos kaliyan vokal /e/ ing pungkasaning tembung dados pare.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = pare
Basa Jawa = pari
Kemiripan saking uninipun, pertukaran fonem vokal /e/ ing pungkasaning tembung kaliyan vokal /i/, saengga tembung basa Jawanipun dados pari.
      6) Basa Indonesia = pedih
          Basa Sunda = peurih
§  Andhedhasar hukum bunyi r – d – l, fonem konsonan /d/ dipungantos kaliyan konsonan /r/ dados perih. Lajeng fonem vokal /e/ digantos diftong /eu/ saengga tembung basa Sundanipun peurih.
§  Wonten kemiripan kaliyan basa Jawa, inggih punika:
Basa Sunda = peurih
Basa Jawa = perih
Kemiripan saking uninipun, wonten perubahan diftong /eu/ kaliyan vokal /e/ saengga tembung basa Jawa nipun dados perih.
B.  Kemiripan amergi saking akar kata lan maknanipun
      akar kata “lus” tegesipun halus utawa tanpa cacat:
1)      Halus (bahasa Indonesia)
2)      Alus (bahasa Sunda)
3)      Tulus (bahasa Indonesia lan Sunda)
C. Tembung – tembung sanes ingkang wonten kemiripan Basa Sunda kaliyan Basa Jawa
No
Basa Indonesia
Basa Sunda
Basa Jawa
1.
Awet
Awet
Awet
2.
Bijaksana
Bijaksana
Wicaksana
3.
berdarah
Getihan
Getihan
4.
Baik
Sae
Sae
5.
Baru
Anyar
Anyar
6.
Berani
Wani
Wani
7.
Dalam
Jero/ lebet
Jero/ lebet
8.
Enak
Raos
Raos
9.
Egois
Kumaki
Kumaki
10.
Kurang
Kurang
Kurang
11.
Lambat
Telat
Telat
12.
Luwes
Pantes
Pantes
13.
Putus
Pegat
Pegat
14.
Pilu
Bingung
Bingung
15.
Rusak
Rusak
Rusak
16.
Seluruh
Kabeh
Kabeh
17.
Subur
Subur
Subur
18.
Suci
Suci
Suci
19.
Waspada
Waspada
Waspada
20.
Tebal
Kaneul
Kandel
22.
Kejam
Teugel
Tegel
23.
Kelapa muda
Dawgan
Degan
24.
Kubis
Ekol
Kol
Keterangan:
1) Basa Sunda = bijaksana
     Basa Jawa = wicaksana
      Kemiripan saking fonemipun, andhedhasar hukum bunyi b – w, konsonan /b/ dipungantos kaliyan konsonan /w/, saengga dados wicaksana.
2) Basa Sunda = kaneul
      Basa Jawa = kandel
      Kemiripan saking fonemipun, penambahan /d/ dental lan perubahan diftong /eu/ kaliyan vokal /e/, saengga basa jawa nipun kandel.
3) Basa Sunda = tegeul
      Basa Jawa = tegel
      Kemiripan saking uninipun, perubahan diftong /eu/ kaliyan /e/ saengga tembung basa Jawa nipun tegel.
4) Basa Sunda = dawgan
      Basa Jawa = degan
      Kemiripan saking uninipun, penghilangan konsonan /w/ bilabial ing tengahing tembung, saengga tembung basa Jawa nipun degan.
5) Basa Sunda = ekol
      Basa Jawa = kol
      Kemiripan saking uninipun, wonten penghilangan vokal /e/ ing wiwitaning tembung dados kol.

Tidak ada komentar: